„Degeneracja organizmu kobiety, spowodowana katastrofalnymi skutkami jej degradacji społecznej [wywołanej obaleniem matriarchatu na rzecz patriarchatu – Aut.], jest tak głęboka, że normalna większość kobiet z akademickim dyplomem woli miękką kanapę w mężowskim salonie i hołdy wizytujących gości aniżeli katedrę profesorską i światową sławę badaczki naukowej” (s. 140).
St. Szanter, „Socjologia kobiety” (1948)
W biografiach kobiet współtworzących Uniwersytet Poznański, znajdziemy wiele wspólnych wątków, wynikających ze zmian społeczno-kulturowych przełomu XIX i XX wieku oraz przyspieszającej emancypacji kobiet. Prawa wyborcze umożliwiły Polkom wkroczenie w wiele obszarów życia społecznego, które dotąd zarezerwowane były niemal wyłącznie dla mężczyzn. Również drzwi uczelni wyższych – nie bez oporu części męskiego środowiska naukowego i opinii publicznej – zaczęły otwierać się dla kobiet coraz szerzej.
Pierwsze absolwentki najlepszych europejskich uniwersytetów, poliglotki, patriotki, społeczniczki, bohaterki swoich czasów, pionierki wierzące w emancypacyjną moc nauki i rozumu – przetarły szlak kolejnym pokoleniom kobiet w nauce. Dlaczego tak niewiele o nich wiadomo? Dowiedzmy się więcej!
PIERWSZE UCZONE UNIWERSYTETU POZNAŃSKIEGO
Celem projektu w kontekście dwóch rocznic: 100-lecia uzyskania przez Polki praw wyborczych oraz 100-lecia Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – jest odnalezienie śladów i materiałów, przypomnienie biografii, udokumentowanie spuścizny oraz zachowanie pamięci o pierwszych badaczkach i uczonych okresu międzywojennego, które współtworzyły Uniwersytet Poznański.
Projekt realizowany jest przez dr Iwona Chmura-Rutkowska i dr hab. Edyta Głowacka Sobiech, prof. UAM we współpracy z Koło Naukowe Edukacji Równościowej “Emancypacja” działającym przy Wydziale Studiów Edukacyjnych Pedagogika UAM WSE Poznań Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autorką strony wizualnej i artystycznej projektu jest Anna Krenz.
Projekt otrzymał dofinansowanie w ramach II edycji konkursu FUND_AKCJA Fundacji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza oraz w ramach projektu „Gdy Nauka Jest Kobietą” UAM.
Materiały archiwalne wykorzystane na plakatach pochodzą ze zbiorów Archiwum PAN Oddział w Poznaniu, Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Archiwum Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Biblioteki Narodowej, Cyfrowej Biblioteki Polony oraz Cyfrowego Repozytorium Lokalnego Poznań CYRYL.
PIERWSZE STUDENTKI NA UAM
Praca magisterska studentki Uniwersytetu Poznańskiego – Wandy Stanisławy Pawłowskiej „Wiedza o Polsce we Francji w XVII-tym wieku”
Inicjatorki projektu:
Dr Iwona Chmura-Rutkowska
pedagożka i socjolożka. Pracuje na stanowisku adiunkta na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Członkini Rady Naukowej Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Opiekunka Koła Naukowego Edukacji Równościowej „Emancypacja” oraz wykładowczyni Gender Studies UAM. Naukowo zajmuje się problemem psychologicznych i społecznych mechanizmów oraz skutków treningu socjalizacyjnego i praktyk edukacyjnych wzmacniających stereotypy związane z płcią. Autorka publikacji dotyczących kulturowych i społecznych uwarunkowań kształtowania(się) tożsamości rodzajowej, problemu uprzedzeń, dyskryminacji i przemocy ze względu na płeć, historii kobiet oraz krytycznych analiz dyskursu kobiecości i męskości w kulturze popularnej, programach szkolnych i potocznych narracjach. Autorka i współautorka książek: „Mężczyźni na przełęczy życia. Studium socjopedagogiczne (z J. Ostrouch, Kraków 2007), „Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum” (z E. Głowacką-Sobiech i I. Skórzyńską, Poznań 2015), „Być dziewczyną – być chłopakiem i przetrwać” (Poznań 2018). Współredaktorką prac: „Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej (z E. Głowacką-Sobiech i I. Skórzyńską, Kraków 2013), „Gender w podręcznikach. Projekt badawczy. Raport. Tom 1-3” (z M. Dudą, M. Mazurek, A. Sołtysiak-Łuczak, Warszawa 2016). Współautorka projektu i publikacji kalendarza „Entuzjastki pedagogiki i edukacji” (Poznań 2017-2018). Realizuje liczne projekty badawcze i edukacyjne we współpracy z instytucjami sektora publicznego oraz z organizacjami pozarządowymi, działającymi na rzecz równego traktowania i przeciw dyskryminacji. Recenzentka do spraw równości rządowych podręczników wydawanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej „Nasz elementarz” i „Nasza szkoła” (Warszawa 2014-2015).
dr hab. prof. UAM Edyta Głowacka – Sobiech
jest pedagożką i historyczką pracującą w Zakładzie Historii Wychowania Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowe ogniskują się wokół metodologii historii, historii wychowania XIX i XX wieku, charyzmatycznych wychowawców oraz pedagogów, dziejów organizacji dziecięco – młodzieżowych ze szczególnym uwzględnieniem historii polskiego skautingu, dziejów i edukacji kobiet, nauczania historii (podręczniki i programy nauczania) oraz szeroko pojętej tematyce genderowej w dziejach. Jest autorką wielu publikacji, między innymi książek: Twórcy polskiego skautingu – Olga i Andrzej Małkowscy (Poznań 2003), Harcerstwo w Polsce w latach 1944-1990 (Poznań 2013) oraz współautorką monografii (z I. Chmurą – Rutkowską i I. Skórzyńską) Niegodne historii? O nieobecności i stereotypowych wizerunkach kobiet w świetle podręcznikowej narracji historycznej w gimnazjum (Poznań 2015). Redaktorką (wspólnie z J. Gulczyńską) tomu: Mężczyzna w rodzinie i społeczeństwie – ewolucja ról w kulturze polskiej i europejskiej (Poznań 2010) i współredaktorką prac: Historia ludzi. Historia dla ludzi. Krytyczny wymiar edukacji historycznej (z I. Chmurą – Rutkowską i I. Skórzyńską, Kraków 2013), Wielkopolska i Wielkopolanie w dziejach polskiej edukacji (z K. Kabacińską – Łuczak, Poznań 2017); Niepamięć wojny (z J. Budzińską i B. Jonda, Poznań 2017). Jest współautorką (z dr. I. Chmurą – Rutkowską) projektu i publikacji kalendarza Entuzjastki pedagogiki i edukacji (Poznań 2017-2018). Opiekuje się Kołem Naukowym Edukacji Równościowej „Emancypacja”. Jest ponadto członkinią Rady Programowej Interdyscyplinarnego Centrum Badań nad Płcią i Tożsamością Kulturową UAM i Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego oraz wykładowczynią Gender Studies UAM.
Kontakt:
Dr Iwona Chmura-Rutkowska ichmurka@wp.pl
Dr hab. Prof. UAM Edyta Głowacka-Sobiech egsobiech@wp.pl
Koło Naukowe Edukacji Równościowej „Emancypacja”
Wydział Studiów Edukacyjnych
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu